Ko te waahi pai hei tiimata ko te huri i te tauira o te hanga kai me te kohi i Uruiu o Urui. I mua, he pai ki nga whenua kia pai ake te kai. Engari i te tekau ma iwa o Ingarangi, ka kaha te whaiaro ki te kai ko te tikanga o nga paerewa ora me te pakanga hapori. He aha tenei?
Ko te tipu o te taupori mai i te mutunga o te rautau tekau ma waru kua piki ake te tono mo nga purapura kai i Peretana. I te mea ko nga pokapū taone nui e whakawhānuihia ana, ka tipu te ahumahi, ko te tono mo nga hua ahuwhenua, e pana ana i nga utu o te kai kai. I raro i te pehanga mai i nga roopu whenua, kua aukati te Kawanatanga i te kawemai o te witi. Ko nga ture e taea ai e te Kawanatanga te mahi i tenei ko nga ture ‘ture’. Kaore i te koa ki nga utu o te kai nui, nga umanga me nga kainoho o te taone nui i aukati i te whakakore i nga ture witi.
I muri i nga ture witi i werohia, ka taea te kawe i te kai ki Ingarangi nui atu i te whakaputa i roto i te whenua. Kaore i taea e te Ahuwhenua o Ingarangi te whakataetae me te kawemai. Ko nga whenua nui o te whenua i mahue i te koretake, me nga mano o nga tane me nga wahine i peia i roto i nga mahi. I peke atu ratou ki nga taone nui, neke atu ranei ki waho.
I te mea ka hinga nga utu o te kai, ko te kai i Peretana ka ara. Mai i te waenganui o te rautau tekau ma iwa, he tere te tipu o te ahumahi i Peretania i nga moni nui ake, na reira ko nga kawenga kai nui ake. Puta noa i te ao – i te rawhiti o Uropi, ko Russia, Amerika me Ahitereiria – nga whenua kua oti te whakakii me te hanga kai hei whakatutuki i te tono o Ingarangi.
Ehara i te mea noa ki te maarama i nga whenua mo te ahuwhenua. I hiahiatia nga huarahi tereina hei hono i nga rohe ahuwhenua ki nga tauranga. Ko nga whanga hou me hanga me nga tawhito kua whanakehia ki te tuku i nga motuka hou. Me noho te tangata ki nga whenua ki te kawe mai i a raatau i raro i te mahinga maara. Ko te tikanga o te hanga whare me nga kainga. Ko enei mahi katoa ka huri ki te whakapaipai me te mahi. I rere mai te whakapaipai mai i nga pokapū putea penei i Rana. Ko te tono mo te mahi i nga waahi i nga wa poto o te mahi – i Amerika me Ahitereiria – i kaha ake te heke.
Tata ki te 50 miriona nga tangata i heke mai i Uropi ki Amerika me Ahitereiria i te rautau tekau ma iwa. I te Ao o te Ao 150 miriona e kiia ana kua mahue o raatau kaainga, ka whiti i nga moana me te tawhiti atu i te whenua ki te rapu i te heke mai.
Ko te mea i te tau 1890, ka tangohia e te oriwa ahuwhenua ao, i nga huringa o te nekehanga o te nekehanga, ko nga momo whakapaipai me nga momo hangarau, engari mai i nga mano o te maero. Kaore i tipu i te kaiahuwhenua o tana whenua, engari na te kaimahi ahuwhenua, i tae mai ano, kua tae mai ki tetahi pāmu nui noa iho he ngahere. I kawea mai e te huarahi rere, hangaia mo taua kaupapa, na nga kaipuke i piki ake i enei tau tekau nga utu mai i te tonga o Uropi, Awherika me te Karipiana.
Ko etahi o tenei huringa whakaari, ahakoa i runga i te tauine iti, i tata atu ki te kaainga i West Punjab. I konei ka hangaia e te kawanatanga o Inia o Inia te whatunga o nga kaana i te koraha ki te huri i nga whenua ahuwhenua momona ka taea te whakatipu witi me te miro mo te kaweake. Ko nga koroni o nga awa, i te mea ko nga waahi ka karangahia e nga awa hou i karangahia, i whakatauhia e nga kaihokohoko mai i etahi atu waahanga o nga pujab.
Ae ra, ko te kai he tauira noa iho. Ka taea te korero i tetahi korero mo te miro, te maara o te ao ki te whangai i nga mira kuputuhi a Ingarangi. He rapa ranei. Ae ra, i tere haere te motuhake o te rohe ki te whakaputa i nga taonga, i waenga i te 1820 ki te 1914 kua kiia te hokohoko o te ao kua piki ake te 25 ki te 40 nga wa. Tata ki te 60 ōrau o tēnei tauhokohoko i te ‘Hua Tuatahi’ – ara, nga ahuwhenua penei i te witi me te miro, me nga kohuke penei i te kohukohu.
Language: Māori