kumatanthauza kusowa kwa maufulu. M’moyo wofunikira kumatanthauza kuti kusayanjanirana ndi zomwe tikusokoneza pazinthu zathu ndi ena kukhala anthu ena kapena boma. Tikufuna kukhala pagulu, koma tikufuna kukhala mfulu. Tikufuna kuchita zinthu m’njira yomwe tikufuna kuti tichite. Ena sayenera kutiuza zomwe tiyenera kuchita. Chifukwa chake, pansi pa Constitution Indian nzika zonse zili ndi ufulu
Ufulu wa kulankhula ndi mawu
■ Msonkhano Wosangalala
Mawonekedwe ndi mayanjano ndi mgwirizano
■ kusunthira momasuka mdziko muno kukhala mbali iliyonse ya dzikolo, ndipo
Khalani ndi ntchito iliyonse, kapena kunyamula ntchito iliyonse, malonda kapena bizinesi.
Muyenera kukumbukira kuti nzika iliyonse ili ndi ufulu ku ufulu wonsewu. Izi zikutanthauza kuti simungathe kuchita ufulu wanu m’njira zomwe zimaphwanya ufulu wa ena. Ufulu wanu suyenera kubweretsa zovuta kapena kusokonezeka kwa anthu. Ndinu mfulu kuchita chilichonse chomwe sichivulaza wina aliyense. Ufulu suli layisensi yopanda malire yochitira zomwe munthu akufuna. Chifukwa chake, boma lingakhazikitse zoletsa zomveka pa ufulu wathu zofuna zambiri za Sosaite.
Ufulu wa kulankhula ndi mawu ndi chimodzi mwazinthu zofunikira pa demokalase iliyonse. Malingaliro athu ndi umunthu wathu umayamba pokhapokha ngati titha kulankhulana ndi ena momasuka ndi ena. Mutha kuganiza mosiyana ndi ena. Ngakhale anthu zana akuganiza kuti ndi njira imodzi, muyenera kukhala ndi ufulu woganiza mosiyana ndikuwonetsa malingaliro anu moyenerera. Mutha kusagwirizana ndi mfundo kapena zochitika za mayanjano. Ndinu mfulu kuti mudzudzule boma kapena zochita za mayanjano anu ndi makolo, abwenzi ndi abale. Mutha kufalitsa malingaliro anu kudzera pa pepala, magazini kapena nyuzipepala. Mutha kuzichita kudzera mu zojambula, ndakatulo kapena nyimbo. Komabe, simungathe kugwiritsa ntchito ufuluwu kuyambitsa ziwawa kwa ena. Simungathe kuzigwiritsa ntchito kuti anthu athe kupandulika boma.
Ngakhalenso simungathe kuzigwiritsa ntchito kunyoza ena ponena zabodza ndipo zikutanthauza kuti zinthu zimapangitsa kuwononga mbiri ya munthu.
Nzika zimakhala ndi ufulu wochita misonkhano, magulu, maphwando ndi ziwonetsero pa nkhani iliyonse. Angafune kukambirana za vuto, kusinthana malingaliro, kumangizani kuthandizidwa ndi anthu chifukwa, kapena kufunafuna mavoti kuti munthu asankhidwa kapena kusokonezedwa. Koma misonkhano imeneyi imayenera kukhala yamtendere. Sayenera kusokonezeka pagulu kapena kuphwanya mtendere pagulu. Iwo amene amatenga nawo mbali pazinthuzi ndi misonkhanoyi siyenera kunyamula zida limodzi nawo. Nzika zimatha kupanga mayanjano. Kuti ogwira ntchito mu fakitale amatha kupanga mgwirizano wa ogwira ntchito kuti apititse patsogolo zofuna zawo. Anthu ena m’tauni amatha kudzakumana kuti apange gulu lazachinyengo kapena kuipitsa.
Monga nzika tili ndi ufulu wopita kumadera aliwonse. Tili ndi ufulu kukhala ndikukhazikika pa phwando lililonse la dziko la India. Tiyeni tinene kuti munthu wawo wa Assam akufuna kuyamba bizinesi ku hyderabad. Mwina sangakhale ndi mgwirizano uliwonse ndi mzindawu, mwina mwina sanazionepo. Komabe monga nzika ya India ali ndi ufulu wokhala pamenepo. Ufuluwu umalola Laks wa anthu kuti azisamuka ku midzi kupita m’matauni ndipo kuchokera kumadera opanikizika a mayiko kuti azitukuka komanso mizinda yayikulu. Ufulu womwewo umafikira kusankha ntchito. Palibe amene angakukakamizeni kuchita kapena kusachita ntchito inayake. Akazi sangathe kuwuzidwa kuti mitundu ina ya ntchito zake si zawo. Anthu ochokera ku mabokosi sangasungidwe pantchito zawo.
Constitution akuti palibe munthu amene angalandiridwe moyo wake kapena ufulu wake kupatula njira yokhazikitsidwa ndi lamulo. Zikutanthauza kuti palibe munthu amene angaphedwe pokhapokha khothi lalamula sentensi ya imfa. Zimatanthawuzanso kuti boma kapena apolisi sangathe kumangidwa kapena kukhala nzika iliyonse pokhapokha atakhala ndi ufulu woyenera. Ngakhale akatero, amatsatira njira zina:
• Munthu amene amamangidwa ndi kumangidwa m’ndende ayenera kudziwitsidwa pazifukwa zomwe zimangidwa ndi kumangidwa.
• Munthu amene amamangidwa ndi kumangidwa kudzapangidwa pamaso pa omata pasanathe maola 24 akumangidwa.
• Munthu wotereyu ali ndi ufulu wofuna kukalipira loya kapena mlandu woyamika mlandu wake.
Tiyeni tikumbukire milandu ya ife kumbukirani Guauntinamo Bay ndi Kosovo. Ozunzidwawo pamtunduwu adakumana ndi chiopsezo choyambirira kwambiri kwa ufulu wonse, kuteteza kwa moyo wa munthu komanso ufulu waumwini.
Language: Chichewa