I raro i te tikanga o te koroni, i rereke te ora o nga tuumotu. Ko o raatau papaa taarua e rere ana, kua whakatauhia o raatau nekehanga, a ko nga moni me utu e ratou. Ko ta ratau umanga ahuwhenua kua heke, me o raatau hokohoko me o raatau mahi. Pehea?
Tuatahi, i hiahia te kawanatanga o te koroni ki te whakarereke i nga whenua katoa e whakatipu ana i nga whenua ahuwhenua. Ko te moni whenua tetahi o nga puna nui o tana tahua. Ma te whakarahi i te maara ka taea e ia te whakapiki i tana kohinga moni. I taea e te wa ano ka nui ake te whakaputa i te jute, te miro, te witi me etahi atu momo ahuwhenua i hiahiatia i Ingarangi. Ki nga rangatira o te koroni katoa i puta nga whenua koretake kaore i te whai hua: kaore he hua me nga hua ahuwhenua. I kitea ko te ‘whenua ururua’ kia hiahiatia kia kawea mai i raro i te maara. Mai i te rautau tekau ma iwa o te rautau, ka whakatauhia nga ture whenua ki nga tini waahanga o te motu. Na enei tikanga i tangohia nga whenua kaore i honohono, ka tukuna ki te kowhiri i nga tangata takitahi. Ko enei taangata i whakawhiwhia ki nga momo huihuinga me te akiaki kia whakatauhia enei whenua. Ko etahi o ratou i hanga nga upoko o nga kainga i roto i nga waahanga hou. I te nuinga o nga waahi ka riro nga whenua i nga whenua i whakamahia i nga wa katoa i nga wa o nga hoia. Na, ko te whakawhanaketanga o te maara whakato he tikanga kaore e taea te whakatau i nga otaota me tetahi raru mo nga kaikopere.
Tuarua, i te waenganui o te rautau tekau ma iwa, he maha nga Ture ngahere i whakatauhia i roto i nga kawanatanga rereke. Na enei mahi i etahi ngahere i hangaia e ia he rakau nui rite ki te deodar or Sal ranei i kiia ‘kua tiakina. Kaore i whakaaehia te whakangao ki enei ngahere. Ko etahi o nga ngahere i whakarōpūtia hei ‘tiakina’. I roto i enei, ko etahi o nga mana kino o nga kaikorero i whakawhiwhia engari ko te aukati i a raatau nekehanga. I whakapono nga rangatira koroni e whakangaro ana i nga papaa me nga wana taitamariki o nga rakau kua tipu i te papa ngahere. I takahia e nga kau nga kahui, ka unuhia nga wana. I aukati i nga rakau hou mai i te whakatipu.
Ko enei mahi ngahere i whakarereke i nga oranga o nga kaimoana. I te wa i aukatihia mai i a raatau mai i te whakauru i nga ngahere i whakawhiwhia ki a raatau kararehe. Ahakoa i nga waahanga i whakaaetia i a raatau urunga, kua whakatauhia o raatau nekehanga. I hiahiatia e ratau te whakaaetanga mo te urunga. Ko te waa o to raatau tomokanga me te wehenga atu
Rauemi c
H.S. Gibson, Ko te Conservator Tuarua o nga ngahere, Darjeeling, i tuhi i te 1913; … Ko te ngahere e whakamahia ana mo te kohuru kaore e taea te whakamahi mo etahi atu kaupapa kaore e taea te whakaputa i nga rakau me te wahie, ko te ngahere ngahere tika
Mahi
Tuhia he korero mo te katinga o nga matapae ki te kohi mai i te tirohanga o:
➤ he matakite
➤ He kaimoana
Nga kupu hou
Mana tuku iho – mana e whakamahia ana e te iwi ma te ritenga me nga tikanga i whakaritea, a, ko nga ra ka taea e ratou te whakapau i te ngahere. Kaore i taea e nga kaipara te noho tonu i tetahi waahi ahakoa e waatea ana te otaota, he tarutaru te tarutaru me te mea e raro ana i te ngahere. I neke ratou ki te neke no te mea ko nga whakaaetanga a te tari o te ngahere i tukuna ki a raatau inaianei ko te whakahaere i o raatau oranga. Ko te whakaaetanga i tohua nga waa e taea ai e ratou te ture i roto i te ngahere. Mena i kaha ake ratou i a raatau e tika ana ki nga utu.
Tuatoru, ko nga apiha o Ingarangi i raru ki nga tangata nomadic. I tapaea e ratou nga kaimahi pūkoro me nga kaihokohoko i ahu mai i o raatau kaainga i nga wa katoa, ka hiahia te kawanatanga ki te rapu i te taupori. I hiahia ratou ki te noho manene ki te noho i nga kainga, i nga waahi pumau me nga mana tika mo nga mara motuhake. He ngawari te taupori o taua taupori ki te tautuhi me te whakahaere. I kitea te hunga e nohoia ana, e rite ana hoki he ture, he ture hoki; Ko te hunga kua kiia ko te ingoa he he. I te tau 1871, ko te kawanatanga o te koroni i Inia i paahitia e te iwi hara. Ma tenei mahi he maha nga hapori o nga kaimahi, i nga kaihokohoko me nga kaipara i whakarōpūtia hei iwi taimaha. I kiia ratou he tangata hara na te ao me te whanautanga. I te mea ka kaha te mahi a tenei mahi, ko enei hapori i ora noa i nga whakataunga kainga rongonui. Kaore i whakaaetia kia neke haere me te kore he whakaaetanga. Ko nga pirihimana kainga i mau tonu ki a raatau.
Te tuawha, kia whakawhānui i ona moni whiwhinga moni, i tirohia e te kawanatanga a te koroni mo nga taonga taake. Na ka tukuna nga taake ki runga i te whenua, i runga i te wai wai, i te tote, i nga taonga hokohoko, me nga kararehe. Me utu nga taake o nga kaimene ki nga kararehe katoa i uru ai ratou ki nga wahi kai. I roto i te nuinga o nga papa o Inia, i whakauruhia te taake taake i te waenganui o te rautau tekau ma iwa. Ko te taake mo ia upoko o te matata ka tere haere tonu me te punaha kohinga i tino pai. I nga tekau tau i waenga i nga tau 1850 me te 1880 te mana ki te kohikohi taake i hokohoko atu ki nga kirimana. I ngana enei kirimana ki te tango i te taake nui i a ratau ki te whakaora moni i utua e ratou i utua e ratou i te tau. Tae rawa ki te tekau tau mai i 1880 ka tiimata te kawanatanga i nga taake mai i nga hoia. He tika ano ta ratou katoa. Ki te whakauru i tetahi taatai whakatipu, ko te kaimene kararehe e whakaatu ana i te utu o te upoko o te kau i a ia me te utu – kua utua te utu.
Puna d
I nga tau 1920, he Komihana ariki mo te Ahuwhenua te korero:
‘Ko te whānuitanga o te rohe e waatea ana mo te muka kua heke ki te rahi o te hanga i raro i te maara, i te piki haere o nga whakaurunga a te kawanatanga, hei whakakapi i nga umanga a te kawanatanga. [Na] inaianei he uaua ki te kohi kau nui. Ko te kupu kua heke iho a raatau moni. Ko te kounga o a raatau kararehe kua pakaru, kua piki haere te tikanga o te kai. ‘”Ko te ripoata a te Komihana a te Komihana Ahuwhenua i Inia, 1928.
Mahi
Whakaarohia kei te noho koe i nga tau 1890. No roto koe i te hapori o nga kaikopere o nga kaikopere me nga tohunga. Kei te mohio koe kua whakapuakina e te Kawanatanga to hapori hei iwi taihara.
Whakaahuahia poto te whakaaro me te mahi.
He pitihana ki te Koroni o te Takiwa he aha te Ture he Ture
Ka pa ki to koiora. Language: Māori