Fermandariya Chinaînê ya 1958-1961 di dîroka cîhanê de birçîbûna herî xirab bû. Di vê birçîbûnê de nêzî sê çirok mirin. Di wan rojan de, rewşa aborî ya Hindistanê ji Chinaînê pir çêtir bû. Dîsa jî Hindistan birçîbûnek ji Chinaînê hebû. Aborîzan difikirin
ku ev encamek polîtîkayên cûda yên hukûmetê li her du welatan bû. Hebûna demokrasiyê li Hindistanê ji hukûmeta Hindî re bersiv da ku bi kêmasiya hikûmeta Chineseînî re bersivê bide xwarinê xwarinê. Ew destnîşan dikin ku di welatek serbixwe û demokratîk de ti famînek mezin-mezin çênebû. Ger Chinaîn jî hilbijartinên piralî, partiyek dijberî û çapemeniyek azad bû ku rexne li hukûmetê bike, wê hingê dibe ku gelek kes di birçîbûnê de mirine. Vê nimûne yek ji wan sedeman derdixe ka çima demokrasî forma çêtirîn ya hukûmetê tê hesibandin. Demokrasî ji her cûre hukumetê çêtir e ku di bersivên hewcedariyên gel de bersiv dide. Hikûmetek ne-demokratîk dibe ku bersivê bide hewcedariyên gel, lê ew hemî bi daxwazên kesên ku hukum dikin ve girêdayî ye. Ger serweran naxwazin, ew ne hewce ne ku li gorî daxwazên mirovan tevbigerin. Demokrasî hewce dike ku serweran neçar in ku beşdarî hewcedariyên gel bibin. Hikûmetek demokratîk hukûmetek çêtir e ji ber ku ew formek jêhatî ya hukûmetê ye.
Sedemek din heye ku demokrasî divê ji her hukûmetek ne-demokratîk biryar bide. Demokrasî li gorî şêwirmendî û nîqaşê ye. Biryarek demokratîk her dem gelek kes, nîqaş û civînan pêk tîne. Gava ku hejmarek mirov serê xwe danîn, ew dikarin di her biryar de xeletiyên mumkin destnîşan bikin. Ev wext digire. Lê di dema girtina biryarên girîng de feydeyek mezin heye. Ev şansên rash an biryarên bêbersiv kêm dike. Bi vî rengî demokrasî qalîteya biryargirtinê baştir dike.
Ev bi argumana sêyemîn ve girêdayî ye. Demokrasî rêbazek peyda dike ku bi cûdahî û pevçûnan re mijûl bibe. Li her civakê mirov neçar in ku cûdahiyên nerîn û berjewendiyan hene. Van cûdahiyan bi taybetî li welatek mîna ya me ya ku cihêrengiyek civakî ya ecêb e. Mirov ji herêmên cûda re, bi zimanên cûda diaxivin, olên cûda pratîk bikin û kastên cûda hene. Ew pir cûda li dinyayê mêze dikin û tercîhên cûda hene. Vebijarkên yek komê dikarin bi wan komên din re pevçûn. Em çawa pevçûnek wusa çareser dikin? Pevçûn dikare bi hêza hovane were çareser kirin. Kîjan grûp bi hêztir e dê şertên xwe diyar bike û yên din wê pêdivî ye ku wê qebûl bikin. Lê ew ê bibe sedema nerazîbûn û bêhêvîtiyê. Dibe ku komên cihêreng nekarin bi vî rengî bi vî rengî bijîn. Demokrasî tenê çareseriya aştiyane ya vê pirsgirêkê peyda dike. Di demokrasî de, tu kes xelatek domdar nine. Kes wenda ne mayînde ye. Komên cûda dikarin bi hevûdu bi aşitî bijîn. Li welatek cihêreng mîna Hindistanê, demokrasî welatê me bi hev re digire.
Van hersê argûman li ser bandorên demokrasiyê li ser kalîteya hikûmetê û jiyana civakî bûn. Lê argumana bihêztirîn a demokrasiyê ne li ser tiştên ku demokrasî dike hikûmetê ye. Ew li ser çi demokrasiyê ji welatiyan re dike. Heya ku demokrasî biryarên çêtir û hikûmeta berpirsiyar nebîne, ew hîn jî ji şêwazên din ên hukûmetê çêtir e. Demokrasî Theêwaza welatiyan zêde dike. Wekî ku me li jor nîqaş kir, demokrasî li ser prensîba wekheviya siyasî ye, li ser pejirandina ku xizan û herî kêm perwerdekirî xwedî heman statûyek û perwerdehiyê ye. Mirov ne mijarên serwerê ne, ew bi xwe serwer in. Heya ku ew xeletiyan dikin, ew berpirsiyarê behsê wan in.
Di dawiyê de, demokrasî ji şêwazên din ên hukûmetê çêtir e ji ber ku ew dihêle ku em xeletiyên xwe rast bikin. Wekî ku me li jor dît, garantiyek tune ku xeletî di demokrasiyê de neyên kirin. Formu forma hukûmetê nikare wê garantî bike. Feydeyek di demokrasiyê de ev e ku xeletiyên weha ji bo dirêj nayê veşartin. Li ser van xeletiyan ji bo nîqaşa gelemperî cîh heye. Û ji bo sererastkirinê jûreyek heye. An jî serweran neçar in ku biryarên xwe biguhezînin, an jî serweran werin guheztin. Ev nikare di hukûmetek ne-demokratîk de bibe.
Ka em jê re dibêjin. Demokrasî nikare her tiştî me bike û ne çareseriya hemî pirsgirêkan e. Lê ew ji alternatîfek din a ku em pê dizanin eşkere çêtir e. Ew şansên çêtir ên biryarek baş pêşkêşî dike, dibe ku rêzê ji daxwazên xwe re rêz bike û dihêle cûreyên cûda yên mirov bi hev re bijîn. Heya ku ew hin ji van tiştan nekeve, ew rê dide ku xeletiyek rastkirina xeletiyên xwe bide û ji hemî welatiyan re pirtir bi rûmet pêşkêş dike. Ji ber vê yekê demokrasî forma çêtirîn ya hukûmetê tê hesibandin.
Language: Kurdish (Kurmanji)
A