Cam olaf etholiad yw’r diwrnod pan fydd y pleidleiswyr yn bwrw neu’n ‘pleidleisio’ eu pleidlais. Gelwir y diwrnod hwnnw fel arfer yn Ddiwrnod yr Etholiad. Gall pawb y mae ei enw ar restr y pleidleiswyr fynd i ‘fwth pleidleisio’ gerllaw, sydd fel arfer mewn ysgol leol neu swyddfa’r llywodraeth. Unwaith y bydd y pleidleisiwr yn mynd y tu mewn i’r bwth, mae swyddogion yr etholiad yn ei hadnabod, yn rhoi marc ar ei bys ac yn caniatáu iddi fwrw ei phleidlais. Caniateir i asiant pob ymgeisydd eistedd y tu mewn i’r bwth pleidleisio a sicrhau bod y pleidleisio’n digwydd mewn ffordd deg.
Yn gynharach roedd y pleidleiswyr yn arfer nodi ar gyfer pwy roedden nhw am bleidleisio trwy roi stamp ar y papur pleidleisio. Mae papur pleidleisio yn ddalen o bapur y rhestrir enwau’r ymgeiswyr sy’n cystadlu ynghyd ag enw plaid a symbolau. Y dyddiau hyn defnyddir peiriannau pleidleisio electronig (EVM) i recordio pleidleisiau. Mae’r peiriant yn dangos enwau’r ymgeiswyr a’r symbolau plaid. Mae gan ymgeiswyr annibynnol eu symbolau eu hunain hefyd, wedi’u clustnodi gan y Comisiwn Etholiad. Y cyfan sy’n rhaid i’r pleidleisiwr ei wneud yw pwyso’r botwm yn erbyn enw’r ymgeisydd y mae hi am roi pleidlais iddi. Unwaith y bydd y pleidleisio drosodd, mae’r EVMs i gyd yn cael eu selio a’u cludo i le diogel. Ychydig ddyddiau yn ddiweddarach, ar ddyddiad penodol, mae’r holl EVMs o etholaeth yn cael eu hagor ac mae’r pleidleisiau a sicrhair gan bob ymgeisydd yn cael eu cyfrif. Mae asiantau pob ymgeisydd yn bresennol yno i sicrhau bod y cyfrif yn cael ei wneud yn iawn. Cyhoeddir ethol yr ymgeisydd sy’n sicrhau’r nifer uchaf o bleidleisiau o etholaeth. Mewn etholiad cyffredinol, fel arfer mae cyfrif pleidleisiau yn yr holl etholaethau yn digwydd ar yr un pryd, ar yr un diwrnod. Mae sianeli teledu, radio a phapurau newydd yn adrodd ar y digwyddiad hwn. O fewn ychydig oriau ar ôl cyfrif, mae’r holl ganlyniadau’n cael eu datgan a daw’n amlwg pwy fydd yn ffurfio’r llywodraeth nesaf.
Language: Welsh