Эркиндик чектөөлөрүнүн жоктугун билдирет. Иш жүзүндө жашоодо, башкаларга кийлигишпөө, башкаларга кийлигишүү, башка адамдар же өкмөт. Биз коомдо жашагыбыз келет, бирок биз эркин болгубуз келет. Биз аларды сиз каалаган жол менен жасагыбыз келет. Башкалары бизден эмне кылышыбыз керектигин жаздырбашы керек. Ошентип, Индиянын Конституциясы боюнча бардык жарандар укугуна ээ
■ Сүйлөө жана сөз айкашы
■ Ассамблея тынчтык жолу менен
■ Ассоциациялар жана Союздарды түзүү
■ өлкө боюнча эркин жылып, өлкөнүн каалаган бөлүгүндө жашайт, жана
● Кандайдыр бир кесипти, же кандайдыр бир кесипти, сооданы же бизнести жүргүзүү.
Ар бир жарандын бул эркиндиктерге болгон укугуна ээ экендигин унутпаңыз. Демек, эркиндигиңизди башкалардын эркиндикке болгон укугун бузган ыкма менен колдоно албайсыз. Сиздин эркиндигиңиз калкка же башаламандыкка алып келбеши керек. Сиз эч кимге жаракат алган нерсенин бардыгын жасайсыз. Эркиндик бир нерсени жасоого чексиз лицензия эмес. Демек, Өкмөт биздин эркиндиктүүлөргө коомдун көбүрөөк кызыкчылыктарда белгилүү бир чектөөлөрдү колдоно алат.
Сөз жана сөз эркиндиги – бул демократиянын маанилүү белгилеринин бири. Биздин идеяларыбыз жана инсандыгыбыз башкалар менен эркин байланышта болгондо гана өнүгөт. Башкалардан башкача ойлонушуңуз мүмкүн. Жүз адам кандайдыр бир жол менен ойлонсо дагы, сиз башкача ой жүгүртүү эркиндикке чыгышыңыз жана ошого жараша көз карашыңызды билдиришиңиз керек. Сиз өкмөттүн иши же ассоциациянын иши менен макул болбойсуз. Сиз ата-энелер, достор жана туугандарыңыз менен сүйлөшүүдө өкмөттү же ассоциациянын ишмердүүлүгүнүн иш-аракеттерин сынга алсыз. Сиз памфет, журналга же гезит аркылуу сиздин көз карашыңызды жарыялай аласыз. Сиз аны сүрөттөр, поэзия же ырлар аркылуу жасай аласыз. Бирок, сиз бул эркиндикти башкаларга карата зомбулукту колдонууга болбойт. Сиз аны адамдарды өкмөткө каршы козгоого үндөө үчүн колдоно албайсыз.
Адамдын аброюна зыян келтириши үчүн, жалган жана орто маанилерин айтуу менен, башкаларга жалган айтуу үчүн, аны колдонууга болбойт.
Жарандар жолугушууларды, жүрүштөрдү, митингдерди жана демонстрацияларды ар кандай маселе боюнча өткөрүү эркиндиги. Алар көйгөйдү, алмашуу идеяларын талкуулоону каалашы мүмкүн, бул коомдук колдоону колдонууну жана шайлоодо талапкерге же партия үчүн добуштарды издеши керек. Бирок мындай жолугушуулар тынч болушу керек. Алар коомдо тынчтыкты бузууга же тынчтыкты бузууга алып барбашы керек. Бул иш-чараларга жана жолугушууларга катышкандар аларда курал-жарак алып жүрбөшү керек. Жарандар ошондой эле ассоциацияларды түзө алышат. Мисалы, заводдогу жумушчулар өз кызыкчылыктарын жайылтуу үчүн жумушчулардын биримдигин түзө алышат. Шаардагы айрым адамдар коррупцияга же булганышка каршы үгүт иштерин түзүү үчүн биригиши мүмкүн.
Жарандардай эле, бизде өлкөнүн кайсы бир бөлүгүнө баруу эркиндигибиз бар. Биз Индиянын ар кайсы аймактарында жашоого жана кызматтан турабыз. Ассам мамлекетине таандык адамды, Хайдарабадда бизнес баштоону каалайт. Ал ошол шаарга эч кандай байланышы болбосун, ал аны эч качан көрбөшү мүмкүн. Бирок Индиянын жараны катары ал ошол жерде базаны орнотууга укуктуу. Бул укук адамдардын Лахтлерге айылдан шаарларга чейинки аймактар жана ири шаарларга чейинки өлкөлөргө айылдан кедей аймактардан көчүп кетүүгө уруксат берет. Ушул эле эркиндик кесиптерди тандоого чейин созулат. Эч ким сизди кандайдыр бир жумуш жасоого мажбурлабайт же жасоого мажбурлай албайт. Аялдарга кандайдыр бир кесиптер аларда жок экендигин айтууга болбойт. Адамдарды куруудан ажыраткан адамдар салттуу кесиптерине сакталбайт.
Конституцияда мыйзамда белгиленген тартипте эч бир адамдын өмүрүн же жеке эркиндигинен ажыратылышы мүмкүн эмес. Бул сот өлүм жазасына тартылбаса, эч ким өлтүрүлбөйт дегенди билдирет. Ошондой эле, өкмөттүн же полиция кызматкери өз юридикалык негиздүүлүгүнө ээ болбосо, ар бир жарандын ар бир жаранды кармай албашы же кампа албайт дегенди билдирет. Алар кылганда да, алар айрым жол-жоболорду аткарышы керек:
Камакта кармалган жана камакка алынган адам мындай камакка алуу жана камакка алуу себептер жөнүндө кабардар болушу керек.
Кармалган жана кармалган адам 24 саат камакка алынган мезгил ичинде жакынкы магистратуранын алдында өндүрүлөт.
• Мындай адам адвокатка кайрылуу укугуна ээ жана анын коргоосу үчүн адвокат менен алектенүүгө укуктуу.
Гуантанамо булуңун жана Косовону чакыртып, АКШны эстеп көрөлү. Эки учурда тең жабыркагандар бардык эркиндиктердин эң негизгисине, жеке турмушту жана жеке эркиндикти коргоого коркунуч туудурушту.
Language: Kirghiz