Tan iyo markii baarlamaanku door dhexe ka ciyaaro dimuqraadiyada casriga ah, inta badan waddamada waaweyni waxay u qeybiyaan doorka iyo awooda baarlamaanka laba qaybood. Waxaa loogu yeeraa qolal ama guryo. Hal guri waxaa badanaa uu si toos ah dadka u soo doortaa wuxuuna ku jimicsadaa awoodda dhabta ah ee ku matalaya dadka. Qofka labaad waxaa badanaa loo soo doortaa si aan toos ahayn wuxuuna sameeyaa shaqooyin gaar ah. Shaqada ugu caansan ee guriga labaad waa in la daryeelo danaha dowladaha kala duwan, gobollada ama unugyada federaalka.
Dalkeenna, baarlamaanku wuxuu ka kooban yahay laba guri. Labada Gole waxaa loo yaqaanaa Golaha Dawladaha (Rajya Sabha) iyo Golaha Shacabka (Lok Sabha). Madaxweynaha India waa qeyb ka mid ah baarlamaanka, in kasta oo aysan xubin ka ahayn labada guriba. Taasi waa sababta dhammaan sharciyada guryaha loogu sameeyo ay dhaqan galeen kaliya ka dib markay helaan sharciga madaxweynaha.
Waxaad ka aqrisay baarlamaanka Hindida fasalada hore. Laga soo bilaabo cutubka 3 Waad ogtahay sida ay u dhacaan doorashooyinka Sabha ee Lok. Aynu dib u xusuusino kala duwanaanshaha muhiimka ah ee ka dhexeeya isku-darka labadan guri ee baarlamaanka. Kajawaab waxyaabaha soo socda ee Lok Sabha iyo Rajya Sabha:
• Waa maxay tirada guud ee xubnaha p?
• Yaa xushmeeya xubnaha? …
• Waa maxay dhererka muddada (sanado)? …
• Guriga ma kala diri karaa mise waa mid joogto ah?
Labada guridee ayaa ka awood badan? Waxay u muuqan kartaa in Rajya Sabha ay ka awood badan tahay, mararka qaarkood waxaa loo yaqaan ‘qolka sare’ iyo lok Sabha ‘qolalka hoose’. Laakiin tani macnaheedu maahan in Rajya Sabha ay ka awood badan tahay Lok Sabha. Tani waa uun qaabkii hore ee hadalka oo aan luqadda loo isticmaalin dastuurkeena.
Dastuurkeenu wuxuu siiyaa Rajya Sabha qaar ka mid ah awoodaha gaarka ah ee ka badan gobollada. Laakiin waxa ugu badan ee loo yaqaan, iyo intee le’eg itaal itaal itaal yaasha. Aynu aragno sida:
1 Sharci kasta oo caadi ah wuxuu u baahan yahay in lagu gudbiyo labadaba guryaha. Laakiin haddii farqi u dhexeeya labada Gole, go’aanka ugu dambeeya waxaa lagu qaadaa kalfadhiga wadajirka ah ee xubnaha labada guriba ay wada fadhiyaan. Sababta oo ah xubnaha ka badan, aragtida lok Sabha waxay u badan tahay inay ku guuleysato kulanka noocaas ah.
2 LOK Sabha oo jimicsi ka badan arrimaha lacagta. Mar haddii LOK Sabha uu gudbiyo miisaaniyadda dowladda ama sharciga kale ee la xiriira lacagtiisa, Rajya Sabha ma diidi karo. Rajya Sabha waxay daahi kartaa oo keliya 14 maalmood ama soo jeedin kara isbeddelo ku jira. Lok Sabha waa laga yaabaa ama ma aqbali karo isbedeladan.
3 Tan ugu muhiimsan, in Lok Sabha ay maamushaa golaha wasiirrada. Kaliya qof ku raaxeysata taageerada inta badan xubnaha kooxda ku jirta LOK Sabha ayaa loo magacaabay ra’iisul wasaaraha. Haddii inta badan xubnaha LOKA ay leeyihiin xubnaha ” kalsooni ‘wax ku kalsoon ee Golaha Wasiirradu, dhamaan wasiirrada oo ay ku jiraan ra’iisul wasaaraha, waa inay joojiyaan. Rajya Sabha malaha awooddan.
Language: Somalia